Odpowiedź na interpelację nr 19849

w sprawie dewastacji Starego Zamku w Grodnie

Odpowiadający: minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński

Warszawa, 12-03-2018

Szanowny Panie Marszałku,

odpowiadając na interpelację nr 19849 Pana Posła Roberta Tyszkiewicza z dnia 28 lutego 2017 roku w sprawie dewastacji Starego Zamku w Grodnie, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

Z przesłanej do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego korespondencji Pana Łukasza Malczewskiego (pismo z dnia 17 stycznia 2018 r., RPW/4193/2018) wynika, że w 2017 r. władze białoruskie rozpoczęły intensywne prace budowlano-remontowe na terenie Starego Zamku w Grodnie, o których zakresie i przebiegu strona polska nie była informowana. W zaistniałej sytuacji, kierowany przeze mnie urząd podejmie, w ramach swoich kompetencji i możliwości, stosowne kroki zmierzające do uzyskania szczegółowej wiedzy na temat zainicjowanej przez stronę białoruską przebudowy Starego Zamku (zapoznanie się z projektem wykonawczym określającym realny zakres ingerencji budowlanej w istniejącą historyczną strukturę Zamku, odniesienie się do koncepcji rekonstrukcji obiektu w formach renesansowych, ochrony istniejącej substancji zabytkowo-historycznej wiarygodności źródeł, wykorzystanych przez projektantów) oraz dołoży starań, aby możliwie jak najszybciej doprowadzić do wizji lokalnej polskich ekspertów na terenie Starego Zamku w Grodnie.

Korzystam z okazji, by uprzejmie poinformować, że zasadniczym forum dialogu ze stroną białoruską w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego (określanego zazwyczaj terminem „wspólnego dziedzictwa”) jest Polsko-Białoruska Komisja Konsultacyjna, której umocowanie prawne zapewnia Porozumienie między Rządem RP a Rządem RB o współpracy w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturalnego (sporządzone 25 marca 1995 r.). Z uwagi na ogólną dynamikę relacji bilateralnych, Komisja pozostaje jedynym sformalizowanym kanałem komunikacyjnym, umożliwiającym dialog ze stroną białoruską na temat szeroko pojętego „dziedzictwa kulturowego”, jest wszakże ciałem o charakterze wyłącznie opiniodawczym. Mając na uwadze wagę sprawy i jej znaczenie dla ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego, znajdującego się na terytorium współczesnej Republiki Białoruś, deklaruję zamiar włączenia tematu przebudowy Starego Zamku w Grodnie do agendy kolejnego posiedzenia Komisji Konsultacyjnej w 2018 roku.

W tym kontekście, zasadne wydaje się wszakże uwzględnienie faktu, że procesy decyzyjne po stronie białoruskiej są korelatem wysokiego stopnia upolitycznienia służb ochrony zabytków, co w praktyce przejawia się wydłużeniem procesu decyzyjnego i niską skłonnością do uwzględniania opinii kompetentnych polskich ekspertów, opartych na wiedzy fachowej. Jest to powodem, dla którego starania strony polskiej nie zawsze osiągają zamierzony skutek.

Jednocześnie uprzejmie nadmieniam, że Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przekazał Panu Łukaszowi Malczewskiemu odpowiedź w przedmiotowej sprawie w dniu 6 lutego 2018 r.

Z poważaniem