Odpowiedź na interpelację nr 11760

w sprawie potępienia procederu pozyskiwania organów do przeszczepów w Chinach

Odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Katarzyna Głowala

Warszawa, 25-04-2017

Szanowny Panie Marszałku,

w odpowiedzi na interpelację nr 11760 Pani Joanny Fabisiak, Posła na Sejm, przekazaną w dniu 12 kwietnia 2017 r., w sprawie potępienia procederu pozyskiwania organów do przeszczepów w Chinach, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych wyjaśnień.

W odniesieniu do pytania dotyczącego pozyskiwania przez Polskę organów do przeszczepów z Chin, pragnę poinformować, że Polska nie pozyskuje narządów z Chin. Kwestie sprowadzania narządów do przeszczepiania reguluje ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz.U. z 2015 r. poz. 793, z późn. zm.), która dopuszcza taką możliwość, z zastrzeżeniem kontroli, jaką sprawuje w tym obszarze Centrum Organizacyjno–Koordynacyjne ds. Transplantacji „Poltransplant”, dalej zwane „Poltransplant”. Zgodnie z normą wyrażoną w art. 37a ustawy przywozu narządów ze zwłok ludzkich na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dokonuje podmiot leczniczy wykonujący przeszczepienie za zgodą dyrektora Poltransplantu. Zgoda wydawana jest każdorazowo w drodze decyzji administracyjnej, na wniosek, do którego dołączone są informacje o spełnianiu wymagań w zakresie zdolności monitorowania stanu przywożonych narządów w drodze między dawcą a biorcą oraz zapewnienia jakości i bezpieczeństwa przywożonych narządów przeznaczonych do przeszczepienia. Dane o dokonanych przywozach narządów są gromadzone i przechowywane przez Poltransplant, a także udostępniane ministrowi właściwemu do spraw zdrowia i Krajowej Radzie Transplantacyjnej. Szczegółowe warunki przywozu narządów określone zostały w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 kwietnia 2010 r. w sprawie wywozu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i przywozu na to terytorium ludzkich komórek, tkanek i narządów (Dz.U. z 2010 r. Nr 75, poz. 485). W rozporządzeniu tym określono także sposób monitorowania stanu przywożonych ludzkich narządów w drodze między dawcą a biorcą, mając na względzie wymóg zapewnienie jakości i bezpieczeństwa oraz bezpieczeństwo zdrowotne biorcy. Zgodnie z danymi zamieszczonymi w Biuletynie Poltransplantu (dostępny pod adresem: http://www.poltransplant.org.pl/publikacje.html), w ostatnich latach dyrektor Poltransplantu nie wydawał zgód na przywóz narządów na terytorium Polski.

W zakresie pytania dotyczącego podejmowanych w Polsce działań edukacyjnych w zakresie procederu nieetycznego pozyskiwania narządów w Chinach, proszę o przyjęcie, że minister właściwy do spraw zdrowia nie realizuje takich działań. Społeczne kampanie edukacyjne, realizowane ze środków publicznych, dotyczą zasad organizacji i funkcjonowania polskiego systemu transplantacyjnego. W szczególności, w ramach programu wieloletniego na lata 2011-2020, pn. „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej, realizowane były działania promocyjne i edukacyjne, w tym o zasięgu ogólnokrajowym upowszechniające wiedzę o transplantologii oraz promocja transplantologii w województwach o najniższym wskaźniku pobierania narządów w Polsce. Realizacja zadań edukacyjnych ma na celu upowszechnianie idei transplantologii w społeczeństwie.

Odnosząc się do trzeciego pytania, pragnę poinformować, że Ministerstwo Zdrowia nie dysponuje wiedzą w zakresie informacji przekazywanych przez lekarzy transplantologów osobom planującym dokonać przeszczepienia poza granicami kraju. Podkreślić należy jednak, że taki obowiązek informacyjny, po stronie lekarza prowadzącego potencjalnego biorę, nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach prawa. Przekazanie informacji dotyczących zasad funkcjonowania innych systemów transplantacyjnych, zwłaszcza w przypadku uzasadnionych podejrzeń, co do jego zgodności z normami podstawowych praw człowieka, stanowić będzie obowiązek o charakterze etycznym, a nie prawnym.

W zakresie skuteczności rozwiązań prawnych, które miałaby zapobiegać turystyce transplantacyjnej do Chin, pragnę dodatkowo wskazać, iż obecnie funkcjonujący system prawny nie daje możliwości zapobieżenia wyjazdom zagranicznym w celu realizacji świadczeń zdrowotnych. Zarówno z prawnego, jak i praktycznego punktu widzenia, niezwykle trudnym byłoby stworzenie takiego mechanizmu. Wynika to przede wszystkim z faktu, że pacjent, w tym przypadku potencjalny biorca, nie ma obowiązku informowania władz polskich o chęci poddania się takiej procedurze poza granicami kraju. Biorąc jednak pod uwagę stopień złożoności procedur transplantacyjnych, tj. długi i skomplikowany proces kwalifikacji dawcy, którego stan zdrowia często skutkuje koniecznością leczenia szpitalnego, przebieg samej operacji, jak również długotrwały proces opieki nad biorcą po przeszczepie, wydaje się mało prawdopodobnym, aby wykonywanie w Chinach takich świadczeń, które należą do niezwykle kosztochłonnych, stanowiło realny problem.

Realizowane przez Ministerstwo Zdrowia działania, których celem jest skuteczne zabezpieczenie Polski przed jakimkolwiek uczestnictwem w procederze nieetycznego pozyskiwania narządów pochodzących z Chin dotyczy przede wszystkim przyjęcia takiej konstrukcji prawnej dla polskiego systemu transplantacyjnego, która wyklucza możliwość, aby nielegalnie pobrane w Chinach narządy trafiały do polskich ośrodków transplantacyjnych. W ocenie Ministerstwa Zdrowia system transplantacyjny w Polsce, wraz z procedurami jego nadzoru, jest sprawny i wiarygodny. Przyjęte w tym zakresie regulacje prawne gwarantują poszanowanie prawa, w tym praw człowieka i praw pacjenta, jak również eliminują ryzyko wystąpienia procederu handlu ludźmi. Dodatkowym elementem zabezpieczającym jest w tym zakresie przynależność Polski do Unii Europejskiej, a w konsekwencji związanie przepisami prawa UE oraz wiążące Polskę normy prawa międzynarodowego.

Dziękując za okazane zainteresowanie bezpieczeństwem polskiego systemu transplantacyjnego, uprzejmie proszę o przyjęcie powyższych wyjaśnień i odpowiedzi. Żywię nadzieję, że są one wystarczające.

Z poważaniem,

Z upoważnienia

MINISTRA ZDROWIA

PODSEKRETARZ STANU

Katarzyna Głowala