Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra -

na interpelację nr 22240

w sprawie przyczyn oraz skutków przekształceń w stacjach sanitarno-epidemiologicznych, skutków zwolnień dużej liczby pracowników sanepidów - dla realizacji zadań określonych w art. 68 ust. 4 Konstytucji RP, w warunkach zmniejszonych nakładów finansowych i zmniejszonego zatrudnienia oraz likwidacji wielu laboratoriów w stacjach sanitarno-epidemiologicznych

   Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację z dnia 21 października 2013 r. pani Józefy Hrynkiewicz, posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, przekazaną przy piśmie z dnia 6 listopada 2013 r., znak: SPS-023-22240/13, w sprawie przyczyn oraz skutków przekształceń w stacjach sanitarno-epidemiologicznych, skutków zwolnień dużej liczby pracowników sanepidów dla realizacji zadań określonych w art. 68 ust. 4 Konstytucji RP w warunkach zmniejszonych nakładów finansowych i zmniejszonego zatrudnienia oraz likwidacji wielu laboratoriów w stacjach sanitarno-epidemiologicznych uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych informacji.

   Z dniem 1 stycznia 2010 r. kwestie finansowo-organizacyjne dotyczące wojewódzkich i powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych zostały wyłączone z kompetencji ministra zdrowia i głównego inspektora sanitarnego.

   Zgodnie z ustawą z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1263, z późn. zm.) państwowy wojewódzki inspektor sanitarny jest organem rządowej administracji zespolonej w województwie, a państwowy powiatowy inspektor sanitarny jest organem rządowej administracji zespolonej w powiecie (z art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy). Jednocześnie wojewódzkie i powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne są jednostkami budżetowymi (art. 15 ust. 3 ustawy) będącymi podmiotami leczniczymi (art. 10 ust. 4a ustawy), dla których uprawnienia podmiotu tworzącego, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 217), posiada wojewoda.

   W myśl art. 51 pkt 3 i 4 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 31, poz. 206, z późn. zm.), wojewoda jako zwierzchnik rządowej administracji zespolonej w województwie zapewnia warunki skutecznego jej działania i ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania.

   Uwzględniając powyższe, obowiązkiem wojewody jest zapewnienie odpowiedniego poziomu finansowania funkcjonujących na terenie danego województwa stacji sanitarno-epidemiologicznych, również tych, w których wykonywane są badania laboratoryjne i pomiary.

   Po reorganizacji jednostek Państwowej Inspekcji Sanitarnej, jaka została przeprowadzona w latach 2002-2004, określono liczbę laboratoriów, które zapewniają właściwy poziom nadzoru sanitarnego.

   Z informacji pozyskanych przez głównego inspektora sanitarnego wynika, iż część wojewodów złożyła wnioski o zmianę rozporządzenia ministra zdrowia z dnia 22 marca 2010 r. w sprawie wykazu stacji sanitarno-epidemiologicznych wykonujących badania laboratoryjne i pomiary ze wskazaniem obszaru (Dz. U. Nr 55, poz. 336).

   W przypadku podjęcia prac nad ewentualnymi zmianami legislacyjnymi w zakresie przepisów regulujących organizację i funkcjonowanie Państwowej Inspekcji Sanitarnej (w tym strukturę stacji) stosowne projekty zostaną poddane szerokim konsultacjom społecznym, poprzedzonym dokonaniem oceny skutków nowelizacji.

   Wszelkie zmiany dotyczące jednostek Państwowej Inspekcji Sanitarnej muszą opierać się nie tylko na bieżącym rachunku ekonomicznym, ale przede wszystkim muszą uwzględniać bezpieczeństwo zdrowotne obywateli. Badania i pomiary wykonywane w akredytowanych laboratoriach stacji sanitarno-epidemiologicznych stanowią ważną informację o zagrożeniach zdrowotnych oraz są nieodzowne dla pełnienia nadzoru sanitarnego, zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych i innych schorzeń powodowanych czynnikami i warunkami środowiskowymi. Planowanie zmian oraz ocena ich skutków muszą obejmować określenie perspektywicznego poziomu i sposobu finansowania tych jednostek.

   Przy planowanej restrukturyzacji laboratoriów Państwowej Inspekcji Sanitarnej należy przyjąć zasadę, iż wszystkie laboratoria działają w oparciu o wysokie standardy jakości, co pozwala na zapewnienie rzetelnego i na najwyższym poziomie wykonywania badań.

   Laboratoria znajdujące się w strukturach Państwowej Inspekcji Sanitarnej są wyposażone w nowoczesny sprzęt analityczny oraz oprogramowanie pomocnicze. Personel tych laboratoriów posiada wysokie kwalifikacje i są to w większości doświadczeni diagności laboratoryjni, jak również osoby z ugruntowanym wieloletnim doświadczeniem oraz wiedzą teoretyczną i praktyczną w zakresie epidemiologii. Działania mające na celu stałe podnoszenie kwalifikacji zawodowych są traktowane priorytetowo przez pracowników wszystkich laboratoriów znajdujących się w strukturach Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Wysoką jakość usług świadczonych przez te laboratoria, w tym także kompetencje pracowników, poświadczają uzyskiwane do tej pory certyfikacje jakości i akredytacje oraz badania jakości.

   Należy także podkreślić, że laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej są ze sobą ściśle zintegrowane pod względem merytorycznym i analitycznym, co umożliwia sprawne podjęcie czynności istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa zdrowotnego społeczeństwa. Dodatkowo należy zaznaczyć, że głównym założeniem wyznaczania obszarów, dla których powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne wykonują badania i pomiary, jest zapewnienie pełnej dostępności tych badań zarówno pod względem rodzaju wykonywanych badań oraz ich liczby. Ma to ważne znaczenie szczególnie na tych terenach, gdzie turystyka stanowi kluczową dziedzinę gospodarki regionu. Regiony, które posiadają bogactwo atrakcji turystycznych na każdą porę roku oraz szeroko rozwiniętą bazę noclegową i żywieniową, a także skupiające liczne kurorty o charakterze sanatoriów oraz uzdrowisk, narażone są na napływ w ciągu całego roku bardzo dużej liczby podróżnych. W tej sytuacji możliwość sprawowania efektywnego nadzoru sanitarnego oraz nadzoru nad stanem sanitarnohigienicznym nabiera szczególnego znaczenia.

   Do Ministerstwa Zdrowia oraz Głównego Inspektoratu Sanitarnego napływają sygnały w sprawie planowanych przedsięwzięć zmierzających do likwidacji oddziałów laboratoryjnych powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych, jednak tego rodzaju działania podejmowane przez wojewodów nie wynikają z jakichkolwiek wytycznych ministra zdrowia.

   Mając na uwadze powyższe, minister zdrowia pismem z dnia 19 września 2013 r., znak: MZ-ZP-Z-079- 22898-108/ES/13, wystąpił do wojewody małopolskiego z prośbą o przedstawienie stosownych w sprawie wyjaśnień. W odpowiedzi na niniejsze pismo (pismo z dnia 30.09.2013 r., znak: WP-I.9011.14.2013) wojewoda małopolski opisał chronologię działań podjętych w celu optymalizacji funkcjonowania bazy laboratoryjnej Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. małopolskiego, która przedstawia się następująco:

   1) punktem wyjścia dla wypracowania standardów działania stacji sanitarno-epidemiologicznych w Małopolsce było określenie listy obiektów podlegających nadzorowi dla każdej z istniejących na terenie woj. małopolskiego powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych, co zostało dokonane w 2012 r., w porozumieniu i przy współudziale wszystkich powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych;

   2) kolejnym etapem prac było określenie czasochłonności poszczególnych działań nadzorowanych w odniesieniu do obiektów pozostających pod nadzorem danej powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej i wypracowanie optymalnej częstotliwości działań wynikającej z rodzaju nadzoru; w ten sposób w 2012 r. określono budżet na 2013 r. dla poszczególnych powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych na działania nadzorowe, wynikające z ustaw określających zadania Państwowej Inspekcji Sanitarnej;

   3) kolejnym etapem prac nad standaryzacją zadań stacji sanitarno-epidemiologicznych w województwie małopolskim było przypisanie każdemu z realizowanych nadzorów ilości próbek pobieranych w czasie działań nadzorczych i ilości oznaczeń do wykonania w celu prawidłowego prowadzenia nadzoru.

   Wojewoda małopolski podkreślił, że liczba wykonywanych badań laboratoryjnych wynika wprost z wystandaryzowanej liczby i rodzaju zadań nadzorowych.

   Dodatkowo wojewoda małopolski wyjaśnił, iż w 2012 r. powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne określiły swoje koszty wykonywania oznaczeń laboratoryjnych, różne dla poszczególnych stacji, co wynika ze znacznych dysproporcji w zatrudnieniu (koszty osobowe w znacznym stopniu determinują koszt badania laboratoryjnego).

   Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie, dążąc do wystandaryzowania kosztu oznaczenia, wypracowała na bazie informacji pozyskanych z powiatowych laboratoriów i własnych wyliczeń koszt wykonania każdego oznaczenia, z zapewnieniem wymagań jakościowych badań. Taki sposób podejścia do zagadnienia spowodował, że od 2014 r. koszty badań laboratoryjnych w poszczególnych powiatach będą jednakowe oraz koszty badań laboratoryjnych nadzorowych i badań na zlecenie (przy tych samych oznaczeniach) będą jednakowe.

   Dyrektorzy powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych, otrzymując informację o wysokości środków na wykonanie badań laboratoryjnych dla potrzeb swojego powiatu, obliczonej w sposób podany powyżej, na spotkaniu w dniu 12 sierpnia 2013 r. stwierdzili, że przyznany im budżet uniemożliwia utrzymanie laboratoriów, gdyż koszty wykonywanych przez nie badań są zdecydowanie większe. Natomiast Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie potwierdziła gotowość do wykonywania badań przy zachowaniu wskazanych kosztów.

   Wojewoda małopolski podkreślił, że decyzję co do funkcjonowania konkretnego laboratorium podejmuje dyrektor danej powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej.

   Funkcjonowanie jednego laboratorium przy Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie nie zmniejsza bezpieczeństwa sanitarno-epidemiologicznego poszczególnych powiatów, zwiększy się natomiast efektywność ekonomiczna wydatkowania środków publicznych. Na bezpieczeństwo epidemiologiczne, bezpieczeństwo żywności i bezpieczeństwo wody oraz na jakość badań nie będzie miała wpływu konieczność transportu materiału, bowiem czas wymagany na przechowywanie próbek pozwala bez ryzyka dostarczyć próbki w odpowiednim czasie do laboratorium, w którym będzie przeprowadzane oznaczenia. Nie zostanie również ograniczony dostęp do świadczeń mieszkańców regionów i osób czasowo przebywających na danym terenie. Przy każdej powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej działa i będzie działał punkt pobrań, w którym każdy klient będzie mógł bez jakichkolwiek utrudnień zostawić materiał do badań i odebrać wyniki. Z punktu widzenia mieszkańca i podmiotów gospodarczych nic się nie zmieni w jego dostępie do badań. Już teraz w woj. małopolskim nie w każdym powiecie działa laboratorium Państwowej Inspekcji Sanitarnej (jest ich 11), pomimo to zabezpieczenie sanitarno-epidemiologiczne tych powiatów i dostęp do usług laboratoryjnych jest na takim samym poziomie jak w powiatach, w których przy stacjach powiatowych funkcjonują laboratoria.

   Zdaniem wojewody małopolskiego efekty racjonalnego finansowania działalności Państwowej Inspekcji Sanitarnej są widoczne już dziś. Począwszy od 2012 r., budżet na zadania nadzorowe dla poszczególnych powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych został ustalony w oparciu o faktycznie realizowane zadania, z uwzględnieniem specyfiki każdego z powiatów w obszarze posiadanej bazy obiektów podlegającej nadzorowi sanitarno-epidemiologicznemu, co nie było uwzględniane w budżetach tych stacji przed 2012 r.

   Jak zasygnalizował wojewoda małopolski, dalsze prace nad budżetem wszystkich stacji sanitarno-epidemiologicznych w woj. małopolskim oparte będą, tak jak i dotychczas, o ocenę ryzyka wystąpienia zagrożeń w nadzorowanych podmiotach. Środki finansowe będą kierowane do nadzoru obiektów, w których istnieje realne zagrożenie zdrowotne dla ludności, zmniejszane natomiast w obszarach, w których kontrole prowadzone przez inspekcję sanitarną nie wykazują żadnych nieprawidłowości lub są one minimalne.

   Z poważaniem

   Podsekretarz stanu

   Igor Radziewicz-Winnicki

   Warszawa, dnia 10 stycznia 2014 r.