Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 21193
w sprawie koncepcji przekazania lodołamaczy rzecznych z Przedsiębiorstwa Budownictwa Wodnego SA do zarządów gospodarki wodnej
W odpowiedzi na pismo z dnia 27 września 2013 r., znak: SPS-023-21193/13, przekazujące interpelację posła Wojciecha Jasińskiego w sprawie koncepcji przekazania lodołamaczy do regionalnych zarządów gospodarki wodnej uprzejmie informuję, co następuje.
Realizacja zadań w zakresie zimowej osłony przeciwpowodziowej na głównych rzekach kraju wynika w szczególności z przepisów art. 11, art. 26 i art. 88k ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 poz. 145, z późn. zm.). Ponadto na granicznym odcinku rzeki Odry lodołamanie dodatkowo uwarunkowane jest polsko-niemieckimi umowami międzynarodowymi i międzypaństwowymi:
- umową między Rzecząpospolitą Polską i Republiką Federalną Niemiec o współpracy w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach granicznych z dnia 19.05.1992 r.,
- umową między rządem Rzeczypospolitej Polskiej i rządem Republiki Federalnej Niemiec o żegludze śródlądowej z dnia 08.11.1991 r.
Dla wypełnienia tych zobowiązań regionalne zarządy gospodarki wodnej (RZGW) w Warszawie, Gdańsku i Szczecinie w drodze corocznego przetargu wyłaniają wykonawców, którzy świadczą usługi w zakresie lodołamania.
W ramach usługi w sezonie zimowym 2012/2013 utrzymanie pogotowia oraz prowadzenie akcji wykonywane było przez minimum 20 lodołamaczy: 3 własne i 3 zakontraktowane przez RZGW Gdańsk, 6 wynajętych przez RZGW Warszawa i 8 dla RZGW Szczecin (w tym również RZGW Poznań i RZGW Wrocław). Na dolnej i granicznej Odrze polską flotę lodołamaczy uzupełniają niemieckie lodołamacze (własność państwowa) jako jednostki specjalne przeznaczone do działań w ramach wyższej użyteczności publicznej.
Czynna osłona przeciwlodowa przy użyciu lodołamaczy prowadzona jest corocznie w okresie od 1 grudnia i trwa do 15 marca. Charakter i nasilenie zjawisk lodowych determinują zakres wykonywanych działań.
Lodołamacze wchodzące w skład floty Przedsiębiorstwa Budownictwa Hydrotechnicznego ˝Odra 3˝ sp. z o.o., wykonujące zadania na Odrze, są lodołamaczami II generacji budowanymi w drugiej połowie lat 60. i III generacji budowanymi na przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku, więc mają już od 22 do 43 lat. Podobny wiek mają jednostki pływające na Wiśle dla Zakładu Usług Wodnych w Legionowie oraz Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego Szuwarek z Nasielska, działające na terenie RZGW w Gdańsku i w Warszawie.
W perspektywie długookresowej niekorzystny scenariusz kurczenia się floty nabiera realnych kształtów, gdyż najstarsze statki w kolejnych latach będą zagrożone wycofaniem z rynku lub wzrostem awaryjności, co wiąże się ze wzrostem kosztów utrzymania.
Dla zapewnienia zimowego bezpieczeństwa przeciwpowodziowego w Polsce istotne jest przejęcie lodołamaczy przez regionalne zarządy gospodarki wodnej. Nie prowadzi to w bezpośredni sposób do likwidacji obecnych firm, ponieważ nie wszystkie lodołamacze mają zostać przekazane. Jednocześnie firmy te wciąż pozostają w posiadaniu sprzętu hydrotechnicznego niezbędnego do prowadzenia przez nie działalności w zakresie robót hydrotechnicznych na rzekach na zasadach podobnych do firm nieposiadających lodołamaczy.
W roku 2006 resort środowiska podjął działania zmierzające do odtworzenia floty lodołamaczy przed podjęciem decyzji o przekazaniu lodołamaczy do RZGW, dostrzegając postępujące latami zagrożenie zmniejszania się w kraju ilości lodołamaczy rzecznych.
W związku z opracowaniem ˝Programu budowy flotylli lodołamaczy - studium wykonalności˝, wykonanym w 2006 r. na zlecenie ministra środowiska, od roku 2011 trwa budowa dwóch nowych prototypowych lodołamaczy typu czołowego i liniowego, finansowana przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na podstawie umowy nr 520/2011/Wn-16/NZ-UR-LZ/D z dnia 25.11.2011 r. Wykonawcą prac jest Szczecińska Stocznia Remontowa Gryfia SA, która otrzymała zamówienie na zaprojektowanie statków w ciągu 24 miesięcy od daty podpisania umowy, czyli do 21 grudnia 2013 r. (umowa nr 125/2011 z dnia 22.12.2011 r.). Lodołamacze te w pierwszych latach pracy mają zastąpić najstarsze, niskowydajne, awaryjne i niemal 50-letnie jednostki II generacji.
Dotychczas RZGW w Gdańsku przejął 3 lodołamacze z PBW w Tczewie sp. z o.o. w likwidacji dzięki dotacji z rezerwy celowej ministra administracji i cyfryzacji. Nieprzejęcie tych jednostek oznaczałoby prawdopodobnie, że podzieliłyby one los wielu wcześniejszych lodołamaczy, które zostały zezłomowane lub zmieniły charakter pracy, realizując zadania jedynie jako pchacze lub holowniki, a tym samym stałyby się niedostępne do łamania lodu.
Dla zapewnienia właściwej zimowej ochrony przeciwpowodziowej ujściowego odcinka Wisły konieczna jest praca 6 jednostek. Przetarg na świadczenie usługi w zakresie pogotowia i akcji lodołamania przez pozostałe 3 jednostki jest w trakcie rozstrzygania, podobnie jak w RZGW w Warszawie, gdzie również trwa procedura przetargowa w zakresie świadczenia usług na potrzeby prowadzenia akcji lodołamania w okresie zimowym 2013/2014. W przypadku Odry przetarg będzie dopiero ogłaszany (dot. RZGW Szczecin, Wrocław i Poznań).
Dwa nowe łamacze lodu oraz jednostki wracające do struktur państwa będą utrzymywać bezpieczeństwo przeciwpowodziowe w ramach statutowych działań jako majątek regionalnych zarządów gospodarki wodnej. RZGW posiadają obecnie statki inspekcyjno-robocze przeznaczone do utrzymania administrowanych dróg wodnych, na których załogę stanowią pracownicy nadzorów wodnych.
Pozyskanie przez RZGW nowo wybudowanych, jak i przejętych lodołamaczy nie wprowadza odrębnego od obecnie funkcjonującego sposobu zarządzania tego typu majątkiem. Przy pomocy lodołamaczy prowadzi się kruszenie i odprowadzanie lodu na rzekach i zbiornikach wodnych jako zadanie statutowe o charakterze przeciwpowodziowym. W przypadku zalodzenia w okresie zimowym statki inspekcyjno-robocze nie są eksploatowane, a wybrani pracownicy mogą stanowić obsadę lodołamaczy i podejmować na nich pracę w akcji lodołamania.
Istnieje konieczność zabezpieczenia etatów dla części załóg lodołamaczy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, co związane jest z potrzebą obsadzenia lodołamaczy doświadczonymi członkami załogi (kapitan, mechanik) w eksploatacji tego typu statków i w łamaniu lodu. Przykładowo RZGW w Szczecinie posiada wykwalifikowane załogi, które od lat podnoszą swoje kwalifikacje dla ewentualnego obsadzenia lodołamaczy, jednak w dalszym ciągu jest to ilość niewystarczająca do pełnego obsadzenia lodołamaczy.
W przypadku regionalnych zarządów nieposiadających własnych kadr pływających konieczne będzie zapewnienie etatów w liczbie odpowiadającej załodze lodołamaczy. Kadry, które stanowiłyby dodatkowe załogi lodołamaczy, wzmocniłyby jednocześnie kadry nadzorów wodnych. Dzisiejsze coraz bardziej ubogie zasoby kadrowe nadzorów wodnych, szczególnie w okresach absencji chorobowych lub sezonów urlopowych, bardzo utrudniają pracę na rzecz utrzymywania szlaków żeglownych i obsługi jednostek pływających. Wariant możliwości obsadzenia lodołamaczy przez załogi RZGW (w przypadku budowy nowych statków - analogicznie do sytuacji przejęcia lodołamaczy) został przeanalizowany w opracowaniu ˝Program budowy flotylli lodołamaczy - studium wykonalności˝.
Podsumowując: dysponowanie przez struktury państwa flotą lodołamaczy stanowiącą narzędzia do świadczenia usług wyższej użyteczności publicznej (podobnie jak w Niemczech) gwarantować będzie pełną gotowość do prowadzenia czynnej osłony przeciwlodowej i zapewnienia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego kraju w okresach występowania zalodzenia i następujących po nich okresowych wezbraniach roztopowych. Działoby się to niezależnie od problematycznych, czasochłonnych i niegwarantujących osiągnięcia sukcesu na czas postępowań przetargowych oraz niezależnie od nieustannych problemów z zagwarantowaniem odpowiednich środków budżetowych w obliczu monopolistycznej pozycji wąskiej grupy podmiotów posiadającej w kraju lodołamacze na wyłączność.
Sekretarz stanu
Stanisław Gawłowski
Warszawa, dnia 4 listopada 2013 r.