Odpowiedź ministra kultury i dziedzictwa narodowego
na interpelację nr 8282
w sprawie umieszczania reklam na barwach narodowych
W związku z interpelacją pana Krzysztofa Brejzy, posła na Sejm RP, przekazaną za pismem, znak: SPS-023-8282/12, w sprawie umieszczania reklam na barwach narodowych proszę o przyjęcie następującego stanowiska.
Zgodnie z art. 28 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu, a barwami narodowymi są kolory biały i czerwony. Te postanowienia konstytucji nie rozstrzygają szczegółowo kwestii z tym związanych, odsyłając do ustawy. Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (t.j. Dz. U. z 2005 Nr 235, poz. 2000) - zwana dalej ustawą - określa ustawowy wygląd godła oraz barwy Rzeczypospolitej Polskiej, którymi są barwy bieli i czerwieni ułożone w dwóch poziomych, równoległych pasach tej samej szerokości, z których górny jest koloru białego, a dolny - koloru czerwonego (art. 4 ust. 1), określone w załączniku nr 2 do ustawy poprzez określenie ich współrzędnych trójchromatycznych oraz dopuszczalnej różnicy barwy białej i czerwonej.
Jeżeli natomiast chodzi o przestrzenne odwzorowanie barw narodowych, to przywołana ustawa przewiduje jedynie układ poziomy bądź pionowy (art. 4 ust. 2).
Ustanawiając w art. 1 ust. 2 ustawy klauzulę generalną, iż otaczanie symboli narodowych czcią i szacunkiem jest prawem i obowiązkiem każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej oraz wszystkich organów państwowych, instytucji i organizacji, a w art. 16 ust. 1 - generalny zakaz umieszczania symboli Rzeczypospolitej Polskiej na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego, w ust. 2 tego przepisu ustawodawca dozwolił na umieszczanie na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego godła lub barw Rzeczypospolitej Polskiej w formie stylizowanej lub artystycznie przetworzonej.
Brak jest w konsekwencji przesłanek do stwierdzenia naruszenia przez podmioty komercyjne przepisów ustawy poprzez łączenie stylizowanego wyobrażenia barw narodowych z działaniami marketingowymi. W pierwszej kolejności podkreślić należy fakt, iż właśnie poprzez nieznaczne często modyfikacje barwy narodowe na przedmiotach komercyjnych nie pretendują do symbolu Rzeczypospolitej Polskiej, a w konsekwencji nie są sprzeczne z art. 16 ust. 1 ustawy. Z drugiej zaś strony, jakkolwiek często wartość artystyczną dokonywanych przeróbek z pewnością oceniać można krytycznie, to nie sposób stwierdzić, iż tego rodzaju modyfikacje uznane być mogą za stanowiące przedmiot wykonawczy przestępstwa w rozumieniu art. 137 § 1 Kodeksu karnego. Art. 16 ust. 2 ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych posługuje się pojęciami nieostrymi: ˝w formie stylizowanej˝ lub ˝artystycznie przetworzonej˝. ˝Stylizowanie˝ (zgodnie ze ˝Słownikiem języka polskiego˝, Wydawnictwo Naukowe PWN SA) w plastyce polega na przedstawianiu postaci lub przedmiotów w sposób dekoracyjny. Artystyczne przetworzenie jest pojęciem jeszcze szerszym, skoro zawierać się ma w ˝zmianie czegoś, nadając temu inny kształt i wygląd˝. Z pewnością precyzyjnych interpretacji powyższych pojęć o charakterze generalnym nie sposób wykoncypować. Każda ocena musi być zatem dokonywana w oparciu o konkretny jednostkowy przypadek. Przykładowo, ustawodawca nie przewidział, i w związku z tym nie normuje, wariacji z wykorzystaniem barw narodowych w postaci np. logo z wyobrażeniem powiewającej flagi. Wobec jednak braku ustawowego zakazu należy przyjąć, że takie wykorzystanie barw narodowych nie jest sprzeczne z ustawą, a w konsekwencji jest akceptowalne z prawnego punktu widzenia. Bezsporne jest natomiast, iż układ dwóch pasów o różnej szerokości bądź też zestawionych w odwrotnej konfiguracji nie może zostać uznany za barwy narodowe. W konsekwencji również umieszczanie treści marketingowych na stylizowanym wyobrażeniu barw narodowych mieści się w zakresie szerokiej sfery dozwolonych przypadków wykorzystania symbolu narodowego wynikającej z art. 16 ust. 2.
Biorąc dodatkowo pod uwagę normatywne określenia barw narodowych oraz możliwości ich odwzorowania, nie może ulegać wątpliwości, że kolory nieodpowiadające parametrom w znaczeniu ustawowym nie będą barwami narodowymi.
Analizując zatem możliwe kontrowersje w zakresie oceny prawidłowości wykorzystania barw narodowych, należy wziąć pod uwagę nie tylko kwestię samych barw, ale również ich przestrzenne odwzorowanie, uznając, że wszelkie różnice w stosunku do ustawowego wzorca powodować będą, że nie będziemy mieli do czynienia z barwami narodowymi. Takimi czynnikami będą np. kolory nieodpowiadające parametrom w znaczeniu ustawowym czy umieszczenie pasów bieli i czerwieni w innym układzie niż ustawowo określony.
Resumując, stwierdzić należy, iż zmodyfikowane wizerunki barw w zakresie kolorystycznym czy też przestrzennym w połączeniu z treściami reklamowymi nie są zabronione przez prawo.
Minister
Bogdan Zdrojewski
Warszawa, dnia 28 września 2012 r.