Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 20537
w sprawie zapewnienia władzom samorządowym większej swobody decyzyjnej w zakresie przekazywania prowadzenia szkół podmiotom prywatnym
Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację pana posła Łukasza Gibały (SPS-023-20537/13) w sprawie zapewnienia władzom samorządowym większej swobody decyzyjnej w zakresie przekazywania szkół do prowadzenia podmiotom prywatnym, uprzejmie wyjaśniam.
Aby ułatwić proces powstawania - na bazie małych szkół prowadzonych w większości przypadków przez gminy - publicznych szkół prowadzonych przez inne niż jednostki samorządu terytorialnego organy prowadzące, w marcu 2009 r. znowelizowano art. 5 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.). Nowelizacja ta pozwoliła jednostkom samorządu terytorialnego na przekazanie szkoły lub placówki do prowadzenia innemu podmiotowi z pominięciem procesu likwidacyjnego.
Przepis art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty pozwala jednostce samorządu terytorialnego będącej organem prowadzącym przekazać szkołę liczącą nie więcej niż 70 uczniów, w drodze umowy, osobie prawnej niebędącej jednostką samorządu terytorialnego lub osobie fizycznej, po uzyskaniu pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny. O przekazaniu prowadzenia szkoły rozstrzyga organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, w drodze uchwały.
Przekazanie szkoły publicznej prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego do prowadzenia stowarzyszeniu obwarowane jest określonymi warunkami, które dana szkoła musi spełnić. Szkoła taka powinna jednak liczyć nie więcej niż 70 uczniów. Przekazanie szkoły liczącej więcej niż 70 uczniów nie jest możliwe - byłoby to sprzeczne z obowiązującym prawem. Przekazana szkoła w dalszym ciągu pozostaje szkołą publiczną, ogólnodostępną i bezpłatną.
Intencją ustawodawcy była potrzeba ochrony małych szkół, szczególnie na terenach wiejskich, przed likwidacją, stąd limit 70 uczniów. W celu ochrony małych szkół przed likwidacją lokalna społeczność lub rodzice uczniów danej szkoły zakładają stowarzyszenia, które mają możliwość przejęcia takiej szkoły na mocy art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty. Stowarzyszenia takie nie dysponują środkami finansowymi pozwalającymi im przejąć duże szkoły ani środkami umożliwiającymi funkcjonowanie takiej szkoły.
Przekazanie szkoły zgodnie z wyżej cytowanym przepisem ustawy odbywa się w oparciu o umowę między samorządem a stowarzyszeniem bądź osobą fizyczną. Umowa, o której mowa w ust. 5g, określa w szczególności wskazanie, czy szkole ustala się obwód (w przypadku szkoły podstawowej i gimnazjum), a jeżeli szkole nie ustala się obwodu - warunki przyjmowania uczniów do szkoły, tryb przejęcia szkoły lub placówki przez jednostkę samorządu terytorialnego w przypadkach, o których mowa w ust. 5j i 5k, warunki korzystania z mienia przejętej szkoły lub placówki, tryb kontroli przestrzegania warunków umowy oraz warunki i tryb rozwiązania umowy za wypowiedzeniem. Jednostka samorządu terytorialnego posiada stałą kontrolę nad realizacją umowy przez stronę przejmującą szkołę, czego wyrazem są ustępy: 5j i 5k. Zgodnie z ust. 5j jednostka samorządu terytorialnego jest obowiązana przejąć prowadzenie szkoły lub placówki przekazanej osobie fizycznej niebędącej j.s.t lub osobie fizycznej, jeżeli osoba prowadząca szkołę lub placówkę nie wykonała polecenia, o którym mowa w art. 34 ust. 1 lub 2, narusza ustawę lub warunki prowadzenia szkoły lub placówki określone w umowie, o której mowa w ust. 5g. W tym przypadku umowa ulega rozwiązaniu z dniem przejęcia szkoły lub placówki przez jednostkę samorządu terytorialnego. Natomiast zgodnie z ust. 5k osoba prawna niebędąca j.s.t lub osoba fizyczna, która przejęła do prowadzenia szkołę lub placówkę publiczną na podstawie umowy, o której mowa w ust. 5g, nie może zlikwidować tej szkoły lub placówki; na wniosek tej osoby j.s.t, która przekazała szkołę lub placówkę, przejmuje jej prowadzenie, w trybie określonym w umowie, o której mowa w ust. 5g.
Jednostki samorządu mogą współpracować z innymi podmiotami przy wykonywaniu swych zadań, ale współpraca ta nie może prowadzić do wyzbycia się przez nie odpowiedzialności za realizację obowiązkowych zadań. Zgodnie z art. 2a ustawy system oświaty jest wspierany przez organizacje pozarządowe, w tym organizacje harcerskie, a także osoby prawne prowadzące statutową działalność w zakresie oświaty i wychowania, natomiast organy administracji publicznej prowadzące szkoły i placówki współdziałają z tymi podmiotami. Również na podstawie art. 56 ustawy o systemie oświaty w szkole lub placówce mogą działać stowarzyszenia i organizacje (z wyjątkiem partii i organizacji politycznych), których celem statutowym jest działalność wychowawcza albo rozszerzenie i wzbogacenie działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły lub placówki.
Uprzejmie wyjaśniam, że celem ustawodawcy - jeśli chodzi o art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty - nie było umożliwianie przekazywania szkół publicznych podmiotom prywatnym. Podmioty prywatne mają bowiem możliwość zakładania szkół niepublicznych. Szkoły i placówki niepubliczne mogą być zakładane lub prowadzone zgodnie z art. 82 ust. 1 ustawy o systemie oświaty przez osoby prawne lub fizyczne, po uzyskaniu wpisu do ewidencji prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego. Natomiast obowiązek zapewnienia dostępu do oświaty publicznej spoczywa bezpośrednio na jednostkach samorządu terytorialnego.
Ministerstwo Edukacji Narodowej nie przewiduje w najbliższym okresie nowelizacji ustawy w zakresie wskazanym przez pana posła.
Z poważaniem
Podsekretarz stanu
Przemysław Krzyżanowski
Warszawa, dnia 13 września 2013 r.