KALENDARIUM WYDARZEŃ 1981-1989

1980

• 14 sierpnia - początek strajku w Stoczni Gdańskiej
• 31 sierpnia - porozumienie gdańskie
• 17 września - na zjeździe przedstawicieli regionalnych komitetów założycielskich nowych związków powstaje NSZZ "Solidarność"

  1981

• 5-10 i 26 września do 7 października - I Walny Zjazd Delegatów NSZZ "Solidarność"
• 13 grudnia wprowadzenie stanu wojennego, internowanie działaczy związku, zawieszenie "Solidarności" i innych stowarzyszeń

  1982

• 22 kwietnia - powstanie Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ "Solidarność" - ogólnopolskiego kierownictwa nielegalnego związku
• 31 sierpnia - manifestacje w 66 miastach z udziałem 118 tys. (wg MSW) ludzi
• 8 października - uchwalenie przez Sejm nowej ustawy o związkach zawodowych - "opcja zerowa", formalna likwidacja NSZZ "Solidarność"
• 31 grudnia - zawieszenie stanu wojennego, likwidacja instytucji internowania. W okresie stanu wojennego internowano 9736 osób (niektórych tylko na parę dni, niewielką grupę na rok, większość na parę miesięcy), w tym czasie aresztowano ponad 13 tys. osób, sądy skazały 1685 osób.

  1983

• 14 maja zgon Grzegorza Przemyka pobitego na komisariacie milicji w Warszawie dwa dni wcześniej (jego wielki manifestacyjny pogrzeb 19 maja)
• 16-23 czerwca druga pielgrzymka Jana Pawła II do Polski
• 22 lipca zniesienie stanu wojennego, amnestia dla więźniów politycznych poza wybranymi - 7 przywódcami NSZZ "Solidarność" i 4 członkami KSS"KOR" siedzących w śledztwie, oskarżonych o próbę obalenia ustroju PRL, oraz skazanych za działalność podziemną (m.in. W. Frasyniuk), a także przywódcami KPN
• 5 październik - ogłoszenie o przyznaniu nagrody Nobla Lechowi Wałęsie

  1984

• kwiecień - negocjacje między Kościołem i MSW w sprawie uwolnienia 11 przywódców "Solidarności" i KSS"KOR"; w ich trakcie dochodzi do spotkania więzionych (z wyjątkiem Michnika, który rozmów odmówił) z doradcami "Solidarności" i starszymi wiekiem b. członkami KSS"KOR". Warunkiem uwolnienia "jedenastki", a także innych uwięzionych jest deklaracja o czasowym wstrzymaniu się od działalności politycznej złożona na ręce Prymasa Polski. Większością głosów "jedenastka" odrzuca ofertę, rozmowy zostają przerwane.
• 21 lipca Sejm uchwala amnestię, na mocy której zostają zwolnieni wszyscy więźniowie polityczni (prócz skazanych i aresztowanych za szpiegostwo), w tym "jedenastka"
• 19 października - uprowadzenie i zamordowanie ks. Jerzego Popiełuszki (3 listopada jego manifestacyjny pogrzeb)

  1985

• styczeń - 7 lutego proces toruński morderców ks. Popiełuszki
• marzec - M. Gorbaczow przywódcą KPZR. Stopniowy rozwój "pierestrojki" i odprężenia w stosunkach wewnętrznych
• 23 maja - 14 czerwca proces gdański aresztowanych 13 II Władysława Frasyniuka, Bogdana Lisa i Adama Michnika, skazanych odpowiednio na 3,5, 2,5 i 3 lata więzienia.
• 18 października - wybory do Sejmu PRL, wg oficjalnych danych udział 78, 8% uprawnionych, co oznaczało złamanie faktycznej zasady ustrojowej o 98-99% frekwencji. (Według obliczeń podziemnej "Solidarności" frekwencja wynosiła 66%).

  1986

• 26 kwietnia - awaria w Czarnobylu
• 31 maja - aresztowanie w Warszawie Zbigniewa Bujaka, ukrywającego się od 13 XII 1981, członka-założyciela TKK, symbolu podziemnej "Solidarności".
• 17 lipca - amnestia oznaczająca zwolnienie większości więźniów politycznych (objęła ok. 400 osób)
• 9 września - decyzja Biura Politycznego o zwolnieniu pozostałych więźniów politycznych
• 29 września - Lech Wałęsa powołał Tymczasową Radę NSZZ "Solidarność", jawne kierownictwo nielegalnego związku

  1987

• 31 maja - spotkanie - na zaproszenie L. Wałęsy - ok. 60 doradców i intelektualistów w Warszawie. Wydanie oświadczenia o prawie Polski do niepodległości, wolności wewnętrznej i demokracji
• 8-14 czerwca - trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Polski. Podczas mszy św. na Zaspie w Gdańsku wielka manifestacja "Solidarności" i słowa Papieża: "Jedni drugich brzemiona noście"
• 25 października - utworzenie przez L. Wałęsę jednolitego jawnego kierownictwa nielegalnego NSZZ "Solidarność" - Krajowej Komisji Wykonawczej, w której są reprezentowani przywódcy największych regionów.
• 7 listopada - w Warszawie drugie spotkanie "sześćdziesiątki"
• 29 listopada - zorganizowanie przez władze referendum, - frekwencja 67%, co oznaczało, że na ważne dla władz pytania padła odpowiedź pozytywna poniżej 50%, co zostało przez same władze uznane za porażkę.

  1988

• luty - wprowadzenie tzw. II etapu reformy gospodarczej, duży skok cen, niezadowolenie i poruszenie w zakładach daje początek fali strajków.
• 26 kwietnia - strajk w Nowej Hucie
• 2 maja - początek strajku w Stoczni Gdańskiej
• 4/5 maja - pacyfikacja strajku w Nowej Hucie
• 10 maja - przerwanie strajku w Stoczni Gdańskiej, wyjście strajkujących ze stoczni.
• 19 czerwca - wybory do rad narodowych, frekwencja 56%
• 15 sierpnia - strajk w Kopalni "Manifest Lipcowy" w Jastrzębiu, stopniowo dołączą inne kopalnie. Jednym z postulatów - legalizacja "Solidarności". Powstaje MKS.
• 17 sierpnia - strajk w porcie szczecińskim, następnie komunikacji miejskiej, powstaje MKS
• 20 sierpnia - strajk w Porcie Północnym w Gdańsku; w Warszawie spotkanie Czyrek-Stelmachowski
• 22 sierpnia - strajki w Stoczni Gdańskiej i w Stoczni Północnej, następnie w Stoczni Remontowej, "Wisła", "Radunia"
• 26 sierpnia - Stelmachowski składa Czyrkowi podpisane przez Wałęsę oświadczenie w sprawie dialogu, obejmujące m.in. postulat przywrócenia "Solidarności" do legalnego działania oraz porozumienia z władzami w sprawie wychodzenia z kryzysu
• 26 sierpnia wieczór - telewizyjne wystąpienie z zapowiedzią spotkań z przedstawicielami różnych środowisk społecznych i pracowniczych, które mogłoby przyjąć formę "okrągłego stołu"
• 31 sierpnia - spotkanie Kiszczak-Wałęsa
• 11 września - w Gdańsku zebranie działaczy związkowych i intelektualistów zaproszonych przez L. Wałęsę (dawna "sześćdziesiątka", przyszły Komitet Obywatelski). Debata o okolicznościach oferty władz i warunkach jej przyjęcia.
• 16 września - w Magdalence spotkanie ponad 20 osób reprezentujących władzę i oficjalne związki zawodowe (OPZZ), także stronnictwa sojusznicze z przedstawicielami "Solidarności" z Wałęsą na czele. Rozmowa ogólna o warunkach negocjacji i możliwości porozumienia
• 27 września - rząd Mieczysława F. Rakowskiego
• 28 września - Stelmachowski w rozmowie z Czyrkiem ustalono strukturę przyszłych obrad - przy Okrągłym Stole 50-70 osób, negocjacje w zespołach (potem podstolikach).
• 5-6 października - konferencja Episkopatu uchwala komunikat z poparciem dla pluralizmu związkowego i stwierdzeniem, że porozumienie "powinno stanowić fundament zasadniczej reformy państwa, jego struktur i gospodarki narodowej"
• 9 października - Wałęsa przesyła Kiszczakowi listę proponowanych przez siebie uczestników negocjacji. Stanowczy protest strony rządowej wywołają nazwiska Jacka Kuronia i Adama Michnika. Odmowa Wałęsy skreślenia ich z listy prowadzi do zatrzymania rozmów wstępnych
• 1 listopada - decyzja rządu Rakowskiego o likwidacji Stoczni Gdańskiej
• 18-19 listopada - wielogodzinne rozmowy Kiszczaka i Cioska oraz Wałęsy i Mazowieckiego z udziałem abp. Dąbrowskiego i bp. Gocłowskiego oraz ks. Orszulika zmierzające do wznowienia dialogu. Wałęsa i Mazowiecki wykluczają możliwość porozumienia bez przywrócenia "Solidarności"
• 30 listopada - debata telewizyjna Wałęsa-Miodowicz, w konsekwencji za legalizacją "S" opowiada się 73% badanych przez OBOP (przeciw legalizacji 3%)
• 10 i 11 grudnia - Wałęsa w pierwszej po 13 XII zagranicznej podróży, we Francji, gdzie przyjmowany z honorami należnymi głowie państwa.
• 18 grudnia - w Warszawie zebranie intelektualistów i działaczy związkowych zaproszonych przez L. Wałęsę tworzy Komitet Obywatelski, jego sekretarzem Henryk Wujec
• 20-21 grudnia - pierwsza tura X Plenum KC PZPR, dokonano głębokich zmian personalnych, odeszli z kierownictwa przeciwnicy kompromisu z "Solidarnością"
• 23 grudnia - Sejm uchwala przedłożenia rządu Rakowskiego: ustawy o wolnej działalności gospodarczej, o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych (m.in. możliwość 100% udziału kapitału zagranicznego, zwolnienia od podatku na 3 lata oraz transferu zysków za granicę). Dają one podstawę rozwoju prywatnego przemysłu i handlu.

  1989

• 1 stycznia - inflacja w skali roku 1988 wyniosła 61,5% (wg niektórych obliczeń 85%)
• 4 stycznia w Klarysewie spotkanie Rakowski, Ciosek, Czyrek, kard. Macharski, abp. Stroba, ks. Orszulik. Rakowski proponuje przedterminowe wybory poprzedzone porozumieniem, obejmującym m. in. podział mandatów.
• 6 i 11 stycznia - spotkania Ciosek-Mazowiecki-Orszulik, ułożono ramy kompromisu, w tym przywrócenia do legalnej działalności "Solidarności". Ciosek przedstawia wstępną propozycję podziału mandatów - dla opozycji ok. 30%
• 16 i 17 stycznia - druga część X Plenum KC PZPR, po ostrej dyskusji akceptacja dla pluralizmu związkowego i włączenia opozycji do systemu politycznego, w tym Sejmu
• 31 stycznia - Sejm uchwala ustawę o komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych
• 6 lutego - uroczysty początek obrad Okrągłego Stołu. W następnych dniach rozmowy w trzech zespołach: ds. pluralizmu związkowego, ds. reform politycznych, ds. gospodarki oraz szeregu podstolikach tematycznych. W obradach uczestniczy 245 przedstawicieli opozycji. Dopuszczeni są także dziennikarze prasy opozycyjnej (formalnie nielegalnej). Codzienne relacje w telewizji, radio, związane z tym wywiady i polemiki są dla przeciętnego obywatela świadectwem powrotu opozycji do legalnego istnienia. Kilkunastu najbardziej reprezentatywnych przedstawicieli obu stron spotkało się kilkakrotnie w Magdalence, by negocjować szczegóły porozumienia politycznego.
  Na jednej z konferencji prasowych (III 89) polemizując z przeciwnikami "rozmów z komunistami" Jacek Kuroń mówi: "Twierdzę, że wszelka przemoc jest zła, przemoc rodzi przemoc. Weszlibyśmy siłą do pałaców władzy i co dalibyśmy później ludziom? Obiecywane podwyżki po 50 tys. i więcej? Zabrakłoby na to środków, po drodze wiele by się jeszcze zniszczyło. A zawiedziona rewolucyjna fala zmiotłaby nas samych."
• 24 lutego - Sejm uchwala przedłożoną przez rząd (nie konsultowaną przy Okrągłym Stole) ustawę o warunkach konsolidacji gospodarki narodowej, która m.in. umożliwia przejmowanie majątku państwowego we władanie osób prywatnych.
• 15 marca - wprowadzenie legalnego obrotu walutami (bez uzgodnień przy Okrągłym Stole)
• 5 kwietnia - zakończenie obrad Okrągłego Stołu, przyjęcie dokumentów. W ramach porozumienia: przywrócenie pluralizmu związkowego, w tym prawa działania NSZZ "Solidarność"; zapowiedź wyborów do Sejmu na zasadzie zarezerwowania 65% dla strony rządowej i pozostawienia 35% do obsadzenia w wolnych wyborach; utworzenie listy krajowej (35 kandydatów, reprezentujących wyłącznie stronę rządową); powołanie Senatu, który będzie pochodził z wolnych wyborów; ustanowienie urzędu prezydenta; zapisy umożliwiające korzystanie z wolności obywatelskich, w tym wolności słowa i zrzeszania się.
• 7 kwietnia KKW NSZZ "Solidarność" zleca Komitetowi Obywatelskiemu zajęcie się zorganizowaniem wyborów i sformowanie list wyborczych, także regionalnych.
• 8 kwietnia zebranie Komitetu Obywatelskiego w Warszawie - spór o sposób budowania list kandydatów - centralistyczny (większość) lub przez stworzenie mechanizmu prawyborów lub poszerzenie zaplecza KO.
• 17 kwietnia - Sąd Wojewódzki w Warszawie ponownie rejestruje NSZZ "Solidarność"
• 23 kwietnia - posiedzenie Komitetu Obywatelskiego zatwierdza listę kandydatów do Sejmu i Senatu
• 1 maja - wielotysięczne legalne manifestacje "Solidarności" w wielu miastach
• 8 maja - numer 1 dziennika opozycji - "Gazety Wyborczej" z A. Michnikiem jako red. nacz.
• 16-18 maja - w Krakowie manifestacje studenckie o charakterze opozycyjnym wobec "kompromisu z komunistami".
• 17 maja - Sejm uchwala ustawę o stosunku państwa do Kościoła katolickiego spełniającą życzenia Episkopatu.
• 2 czerwca - numer 1 reaktywowanego "Tygodnika Solidarność"
• 4 czerwca - wybory do Sejmu i Senatu przy frekwencji 62,3%. Kandydaci KO zdobyli 160 mandatów na 161 możliwych w Sejmie (w drugiej turze 18 czerwca także ten jeden pozostały) oraz 92 ze 100 mandatów senatorskich (w drugiej turze dalszych 7). Strona rządowa zdobyła 3 mandaty poselskie, pozostałe 296 miała obsadzić w drugiej turze. Z "listy krajowej" dostały się tylko 2 osoby, co oznacza nie wejście do Sejmu najbardziej znanych przywódców PZPR (nie przewidziano głosowania na listę krajową w drugiej turze).
• 12 czerwca - wobec przegranej 33 kandydatów z listy krajowej Rada Państwa dekretem zmienia ordynację wyborczą do Sejmu, co umożliwi dopełnienie konstytucyjnie określonej liczby mandatów w drugiej turze wyborów.
• 23 czerwca - ukonstytuował się Obywatelski Klub Parlamentarny, przew. B. Geremek
• 3 lipca - w "Gazecie Wyborczej" artykuł A. Michnika "Wasz prezydent, nasz premier".
• 4 lipca - inauguracyjne posiedzenie parlamentu. Marszałkiem Sejmu M. Kozakiewicz, Senatu A. Stelmachowski
• 9-11 lipca - wizyta w Polsce prezydenta USA George'a Bush'a.
• 19 lipca wybór przez Zgromadzenie Narodowe W. Jaruzelskiego na prezydenta (przewagą 1 głosu)
• 1 sierpnia - decyzją rządu urynkowienie gospodarki żywnościowej, w tym cen rolnych, zapoczątkowuje gwałtowny wzrost inflacji (w sierpniu 39%, we wrześniu 34%)
• 2 sierpnia - Sejm aprobuje (przy sprzeciwie OKP) gen. Kiszczaka na premiera
• 7 sierpnia - oświadczenie L. Wałęsy zawierające propozycję koalicji OKP-ZSL-SD
• 17 sierpnia - spotkanie Wałęsy z R. Malinowskim (prezes ZSL) i J. Jóżwiakiem (prezes SD), następnie wspólnie przyjęci przez prezydenta Jaruzelskiego.
• 19 sierpnia - prezydent Jaruzelski przyjął rezygnację gen. Kiszczaka z misji formowania rządu i powierzył ją Tadeuszowi Mazowieckiemu.
• 24 sierpnia - Sejm powołał T. Mazowieckiego na urząd premiera.
• 12 września - powołanie przez Sejm rządu Tadeusza Mazowieckiego
• 10 października - ogłoszenie planu wicepremiera Balcerowicza